Мемлекет басшысы Қ.Тоқаев 2023 жылы қыркүйек айында «Әділетті Қазақстанның экономикалық бағдары» атты жолдауында: Біз елімізде креативті экономикалық жан-жақты дамуына барлық жағдайда жасауымыз керек. Соның ішінде, зияткерлік меншікті қорғайтын құқықтық тәсілдер қажет.Бұл — өте маңызды деп атап өткен болатын.
Зияткерлік меншік құқықтарын қорғаудың құқықтық құлардарының бірі осы саладағы бұзушылықтардың жолын кесу және халықтың құқықтық сауаттылығын арттыру болып табылады.
Яғни, бөтен тауар белгілерін заңсыз пайдалануды болдырмау бүгінгі күннің өзекті мәселесі.
Тауар белгісінің иесі тауар белгісін пайдалануға міндетті. Тауар белгісін басқа тауар белгісімен қатар пайдалануды шектеуге, тауар белгісін өзгертілген түрде, оның ішінде басқа қаріппен, басқа түспен орындалған, басқа нысанда пайдалануға немесе тауар белгісінің бір жеке немесе заңды тұлғалардың тауарларын басқа жеке немесе заңды тұлғалардың біртектес тауарларынан ажырату қабілетіне нұқсан келтіру мүмкін тәсілмен пайдалануға тыйым салынады. Делдалдық қызметті жүзеге асыратын кәсіпкерлер дайындаушы келіскен жағдайда өздері өткізетін тауарларда өз белгісін тауарларды дайындаушының тауар белгісімен қатар пайдалануға сондай-ақ, оны дайындаушының тауар белгісінің орнына орналастыруға құқылы. Барлық тауарларға,не олардың бір бөлігіне қатысты тауар белгісіне айрықша құқық өзгеге беру шарты бойынша берілуі мүмкін. Тауар белгісіне айрықша құқықты беруге, егер ол тауарға немесе оны дайындаушыға қатысты жаңылыстыруға себеп болуы мүмкін болса, жол берілмейді.
Бөтен тауар белгісін заңсыз пайдаланған үшін, Қазақстан Республикасының әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 158-бабымен әкімшілік жауапкершілік көзделген.
Өткен 2024 жылмен 2025 жылды екі айын қосқанда, Әділет Департаментімен 17 жоспардан тыс тексеріс жүргізілді. Тексеріс барысында 12 әкімшілік құқық бұзушылық анықталып, жеке және заңды тұлғаларға сот шешімімен 1 154 420 теңге айыппұл салынып 3409 дана контрафактілік өнім тәркіленді.
Қазақстан Республикасының «Тауар белгілері, қызмет көрсету белгілері, географиялық нұсқамалар және тауар шығарылған жерлердің атаулары туралы» Заңына сәйкес, 2022 жылы ұлттық заңнамаға «Географиялық нұсқама» жаңа өнеркәсіптік меншік объектісі енгізілді.
Географиялық нұсқама дегеніміз – объектінің аумағынан шығарылатын,белгілі бір сапасы, репутациясы немесе басқа да сипаттамалары едәуір дәрежеде оның географиялық шығу тегімен байланысты тауарды сәйкестендіретін белгілеме.
Географиялық нұсқама — ұзақ тарихы бар және шыққан жерімен, табиғатымен және мәдениетімен тығыз байланысы бар ауылшаруашылық өнімдеріне, азық-түлікке, шараптарға және спирттерге, қолөнер және өнеркәсіптік өнімдерге сілтеме жасау үшін қолданылады.
Географиялық нұсқаманы оны тіркеу арқылы қорғау және қорғау Қазақстанның әртүрлі өңірлерінде өндірілетін тауарлардың ұлттық брендін дамытуға, сондай-ақ олардың әлемдік нарықта танымалдылығын, инвестициялық тартымдылығын арттыруға және туристік саланы дамытуға ықпал етеді.
Қазіргі уақытта Республикамызда 100 ден аса географиялық нұсқамалар тіркелген. Оның ішінде біздің облыстың жергілікті кәсіпкерлері ЖШС«World Green Company», ЖК Маканова А.К., ЖШС «Орал құс фабрикасы», «Желаев астық өнімдері комбинаты» АҚ, ЖК «Каверина» 10 өнімдері географиялық нұсқамаға енгізілген.
Қазақстан Республикасының «Тауар белгілері, қызмет көрсету белгілері, географиялық нұсқамалар және тауар шығарылған жерлердің атаулары туралы» Заңының 4 бабының 4 тармағына сәйкес, тауар белгісінің иесі куәлікте көрсетілген тауарлар мен қызметтерге қатысты өзіне тиесілі тауар белгісін пайдалану мен оған иелік етудің айырықша құқығына ие болады. Қазақстан Республикасында қорғалатын тауар белгісін оның иесінің келісімінсіз ешкім де пайдалана алмайтынын естен шығаруға болмайды.
Географиялық нұсқаманы пайдалану құқығын алу үшін алдымен сараптама ұйымына, яғни Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі жанындағы «Ұлттық зияткерлік меншік институтына» өтініш беру қажет.
Тіркеуден кейін географиялық нұсқаманың құқық иеленушісі оны пайдаланудың айрықша құқығына ие болады, ол геграфиялық нұсқаманың Мемлекеттік тізілімінде үзінді көшірмемен куәландырылады. Географиялық нұсқаманы пайдалану құқығы сараптама ұйымына өтінім берген күннен бастап он жыл бойы жарамды.
Досхан Ишанбергенов
Әділет департаментінің бөлім басшысы
