Жарақаттану – белгілі бір жағдайларда алынған жарақаттар жиынтығы. Ал балалардың жарақаттануы олардың денсаулығына қауіп төндіріп қана қоймайды, ата-аналар үшін де маңызды әлеуметтік проблемалардың бірі.
Жиі жарақат үйде де, көшеде де пайда болады; жиі жарақат қалалық көлікпен, мектептегі жағдайларға байланысты, спортпен шұғылдану кезінде суға бату мен улану жиі кездеседі. Жарақаттанудың үш түрі өте қауіпті: тұрмыстық, көліктік және суға бату.
Жиі жарақат кіші мектеп жасындағы (7-11 жас) балаларда болады. Ұлдардың жарақаттары қыздарға қарағанда жиі болады. Жарақаттар үш жастан асқан балалардың өлімінің басты себебі болып табылады. Жарақаттар мен жазатайым оқиғалардан, балалар инфекциясынан бала өлімі жиі болады.
Жарақат себептері: ересектердің бейқамдығы, ересектердің салғырттығы, балалардың тәртіпсіздігі, жазатайым оқиғалар, адам өлтіру (бір жасқа дейінгі балалар), өзін-өзі өлтіру (10-15 жастағы жасөспірімдер), басқа себептер.
Балалардың тұрмыстық жарақаттануы зақымданулар арасында бірінші орынға ие. Тұрмыстық жарақаттар мектеп жасында төмендейді. Көшедегі көліктік емес жарақаттар балалардың жол жүру ережелерін сақтамауына байланысты. Көшедегі көлік жарақаты – ең ауыры. Мектеп оқушылары арасындағы жарақаттану өзгерістер кезінде орын алады. Негізінен, мінез-құлық ережелерін бұзуға байланысты. Дене шынықтыру кезіндегі жазатайым оқиғалар спорттық жаттығуларды орындау кезінде «сақтандыру» ұйымының жеткіліксіздігінен.
Зақымдану сипаты бойынша тағы бір жіктеу бар: суға бату және асфиксиялардың басқа түрлері: жол-көлік оқиғалары; температура факторларының әсерінен жарақаттар (күйік,үсік); улану (дәрі қобдишасынан дәрі); электр тогының зақымдануы; атыс жарақаттары; өзгелер (жануарлардың тістеуі, бөтен денелер, қатыгездік).
Балалардың жарақаттануының алдын алу өте маңызды. Әсіресе, демалыс кезінде, балалардың бос уақыты көп болғанда, көшеде жиі болып, ересектердің қарауынсыз қалғанда орын алады. Ең алдымен, бұл сыртқы ортаның ыңғайсыздығы, салғырттығы, балалардың тұрмыстағы, көшедегі ойындары, спортпен шұғылдану кезіндегі абайсыздығы, дұрыс жүріп-тұрмауы. Жарақаттанудың пайда болуына балалардың психологиялық ерекшеліктері де ықпал етеді: білім алушылық, үлкен қозғалушылық, эмоционалдық, өмірлік тәжірибенің жетіспеуі, ал осыдан қауіптілік сезімінің болмауы.
Ересектер мүмкін болатын қауіп-қатерлерді ескертуге және олардан балаларды қоршауға міндетті. Оларда қорқыныш пен қорқу сезімін дамытпау керек, керісінше, өзін дұрыс ұстауға үйретсеңіз, қауіп-қатерден аулақ болады. Алдын алу әдістері баланың жасына байланысты. Кішкентай баланы қауіпті заттардан қорғау керек. Бала есейген сайын, оған қауіпсіздік техникасы ережелерін түсіндіру маңызды. Қауіпті аймақ – балалар алаңы мен қоғамдық көлік.
Ата-аналар балалардың жарақаттануы үшін жауапкершілікті педагогтарға, дене шынықтыру, еңбек мұғалімдеріне жүктемеуі тиіс, балалардың дұрыс мінез-құлқына ата-анасына ғана байланысты. Ортақ күш-жігер жұмсай отырып қана балаларды жазатайым оқиғадан қорғауға болады.
БҚО ТЖД Зілзалалардың қауіп қатерін азайту және
азаматтық қорғау саласындағы бақылау басқармасы
